Rượu khiến gan tổn thương như thế nào?

Rượu và các thức uống chứa cồn đã được sử dụng từ rất lâu đời. Mặc dù đã có những nghiên cứu cho rằng uống rượu với một lượng vừa phải có tác dụng tốt cho hệ tim mạch, tuy nhiên lạm dụng rượu gây nên những hậu quả nghiêm trọng có thể gây ngộ độc và tổn thương gan cấp nhưng nặng nề hơn cả vẫn là những biến chứng lâu dài từ gan nhiễm mỡ sang viêm gan do rượu và cuối cùng là xơ gan, thậm chí là ung thư gan.

Bệnh xơ gan do rượu là nguyên nhân phổ biến đứng thứ 2 chỉ sau xơ gan do virus viêm gan.

Tại sao rượu lại gây tổn thương gan?

Uống rượu nhiều sẽ làm tổn thương bộ phận gan, tế bào gan bị hoại tử, thoái hoá mỡ, tổ chức xơ phát triển. Xơ gan làm ảnh hưởng mạnh đến các quá trình chuyển hóa của cơ thể như khả năng chống độc, tạo mật, quá trình đông máu…Tổn thương gan do rượu xảy ra khi gan bị hư hỏng do uống rượu. Quá trình phá vỡ ethanol có trong rượu, bia và hóa chất có độc tính cao như acetaldehyde – hóa chất kích hoạt viêm phá hủy tế bào gan và cũng là chất trung gian chính gây tổn thương gan do rượu.Thời gian đầu, gan có cơ chế tự phục hồi. Nhưng nếu uống rượu nhiều, kéo dài, qua thời gian, các mô sẹo – không thực hiện chức năng gan, dần dần thay thế các mô gan khỏe mạnh, từ đó gây suy giảm chức năng gan. Gây sẹo xơ gan không thể đảo ngược, được gọi là giai đoạn cuối của bệnh gan do rượu.

Quá trình chuyển hóa ethanol còn tạo ra sản phẩm phụ là các gốc tự do như superoxit và hydroperoxit, đồng thời các chất chống oxy hóa (selen, kẽm, vitamin E) thường bị giảm ở người nghiện rượu, điều này làm tăng tình trạng tổn thương gan do rượu.

Quá trình oxy hóa ethanol ức chế quá trình oxy hóa axit béo, dẫn đến sự tích tụ chất béo trong tế bào gan, hay còn gọi là gan nhiễm mỡ. Mặc dù gan nhiễm mỡ được coi là một tình trạng lành tính và có thể hồi phục, nhưng tế bào gan chứa nhiều lipid có thể dẫn đến viêm khu trú, hình thành xơ hóa, góp phần làm tổn thương gan tiến triển.

Các loại tổn thương gan do rượu

Tổn thương gan do rượu có rất nhiều, chủ yếu là các tổn thương này thường chồng chéo lên nhau: trong viêm gan do rượu thường thấy có biểu hiện của gan nhiễm mỡ và trong xơ gan có thể thấy biểu hiện của viêm gan do rượu.

Gan nhiễm mỡ: Là tình trạng mỡ tích tụ trong tế bào gan làm suy giảm chức năng gan do rượu gây ra. Thời gian đầu, gan nhiễm mỡ không ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan trong cơ thể và sức khỏe của người bệnh. Tuy nhiên nếu không được khắc phục sớm, gan nhiễm mỡ sẽ tiến triển nặng hơn, gây những tổn thương lớn hơn như: Gây ra một số biến chứng liên quan đến gan như xơ gan, suy gan cấp, xuất huyết tiêu hóa, rối loạn chức năng đông máu, ung thư gan…

Gây giảm chức năng hoạt động của gan: Khi lượng mỡ thừa xuất hiện tại mô gan nhiều thì các tế bào gan thường xuyên bị đè ép. Từ đó gây ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chuyển hóa và tích trữ tại gan. Nếu không được giải quyết, dẫn tới tình trạng này kéo dài khiến chức năng gan bị suy giảm.

Gan nhiễm mỡ kéo dài sẽ gây tình trạng mệt mỏi, ảnh hưởng đến các cơ quan khác trong cơ thể, chán ăn… Từ đó khiến khả năng miễn dịch của cơ thể giảm sút dễ mắc bệnh lý nhiễm trùng. Tình trạng gan nhiễm mỡ nếu kéo dài liên tục, sẽ gây xơ vữa động mạch, các bệnh lý tim mạch. Khi hình thành mảng xơ vữa có nguy cơ gây ra đau đầu, mất ngủ, suy giảm trí nhớ.

Viêm gan do rượu: Là tình trạng gan bị tổn thương do lạm dụng quá nhiều rượu bia, vượt quá ngưỡng cho phép là một đơn vị rượu tiêu chuẩn đối với nữ và không quá hai đơn vị rượu tiêu chuẩn đối với nam. Trong đó, một đơn vị cồn chứa 14g cồn, tương đương với 350ml bia (độ cồn 5%), 147 ml rượu (độ cồn 12%), 40ml rượu mạnh (độ cồn 40%) (tức khoảng 3/4 lon bia ở Việt Nam, một ly rượu vang hoặc một ly nhỏ rượu mạnh).

Bệnh có thể xảy ra ở tình trạng cấp tính hoặc mạn tính lúc này tế bào gan đã bị thoái hóa và hoại tử, gan thường có các tế bào căng phồng, có thâm nhiễm các bạch cầu đa nhân và tế bào lympho. Các biểu hiện của bệnh viêm gan do rượu thường chỉ gặp khi tổn thương gan do rượu giai đoạn tiến triển như viêm gan do rượu hay xơ gan do rượu, còn trong giai đoạn đầu gan bệnh hầu hết không có triệu chứng. Nên những người lạm dụng rượu bia cần tầm soát để phát hiện nhằm điều chỉnh kịp thời, đừng để đến khi có triệu chứng. Hầu hết người viêm gan do rượu đến với cơ sở y tế khi họ đã vàng da hay các biến chứng khác của xơ gan. Diễn tiến của bệnh viêm gan do rượu tùy thuộc vào lượng rượu tiếp tục uống và những yếu tố nguy cơ khác bao gồm nữ giới, chế độ ăn, bệnh gan khác đi kèm và kiểu gen.

Xơ gan do rượu: Ruợu tiếp tục phá hủy các tế bào gan và lắng đọng chất tạo keo. Mô gan bình thường được thay thế dần bởi các mô xơ, dẫn đến suy giảm nhiều chức năng quan trọng của gan. Kích thước gan co lại, có hình dáng nổi hạt, cục và trở nên rắn cứng khi xơ gan giai đoạn cuối. Xơ gan diễn ra âm thầm trong thời gian dài nên bệnh nhân chỉ thấy mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon, đầy bụng, khó tiêu, sợ thức ăn nhiều dầu, đau hạ sườn.Khi bị xơ gan nặng, bệnh nhân có biểu hiện vàng da, lòng bàn tay đỏ ở ngoài rìa (lòng bàn tay son), sao mạch, lách to, teo cơ, cổ trướng, phù chân, dễ bị bầm. Ở nam giới có biểu hiện vú to, teo tinh hoàn, giảm lông. Ở phụ nữ kinh nguyệt không đều hoặc có thể nam tính hóa, vô sinh.

Các biến chứng tổn thương gan do rượu

Nếu không kịp thời phát hiện và điều trị, người bị tổn thương gan do rượu sẽ gặp các biến chứng như:

• Bệnh não do gan, nhiễm trùng dịch báng, xuất huyết tiêu hóa, rối loạn đông máu, suy thận cấp, ung thư gan, suy kiệt nặng.
• Giãn tĩnh mạch.
• Ứ dịch: viêm gan do rượu có thể gây ra lượng lớn dịch tích tụ trong ổ bụng (cổ trướng).
• Bầm tím và chảy máu.
• Vàng da: điều này xảy ra khi gan không thể loại bỏ bilirubin dư từ các tế bào hồng cầu già – từ máu.
• Sẹo gan (xơ gan): theo thời gian, viêm gan xảy ra trong viêm gan do rượu có thể gây ra sẹo gan không thể đảo ngược (xơ gan).

Lời khuyên của bác sĩ

• Hạn chế uống rượu bia là cách tốt nhất để phòng bệnh.
• Trong khi uống rượu nên ăn thức ăn nhiều đạm.
• Tránh uống khi đói, hạn chế uống nước, không dùng chung với các thức uống có gas vì sẽ làm tốc độ hấp thu cồn gia tăng.
• Không nên uống thuốc giải rượu và các thuốc giảm đau như paracetamol, aspirin trước, trong hay sau khi uống rượu vì sẽ càng gây thêm độc cho gan.
• Tiêm phòng vaccine viêm gan A, B đầy đủ, có các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm viêm gan C và làm xét nghiệm viêm gan B, C định kỳ.

H.A ( NGUỒN BÁO HẢI DƯƠNG)